Έχοντας την επιμέλεια του προγράμματος Political Leadership Development Training, για την εκπαίδευση γυναικών που επιθυμούν να εμπλακούν σε εκλογικές διαδικασίες – κοινώς να ψηφιστούν από άντρες και γυναίκες για να αναλάβουν θέσεις ευθύνης και εκπροσώπησης-, η ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη*, κάνει μια σύνοψη της φάσης που βρίσκεται σήμερα η “γυναικεία υποψηφιότητα”.
Ποιες δυσκολίες καλούνται να υπερπηδήσουν οι γυναίκες που θέτουν εαυτούς στην κρίση του εκλογικού σώματος; Πώς μπορούν να εκπαιδευτούν για αυτό; Ποιοι οι μετασχηματισμοί στους τύπους των γυναικών που ασχολούνται με την πολιτική τα τελευταία χρόνια;
Η κ. Λιμνιωτάκη απαντά στα παραπάνω, με τον δικό της απολαυστικό και καίριο λόγο!
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει μια γυναίκα στη διαδρομή για την υποψηφιότητα της σε εκλογές;
Μια γυναίκα που θέλει να ασχοληθεί με εκλογικές διαδικασίες έρχεται καταμέτωπη με τα στερεότυπα που υπάρχουν στον πολιτικό χώρο σχετικά με την ηγεσία, τη διεκδικητική συμπεριφορά και την επιθυμία ανάδειξης: όλα είναι χαρακτηριστικά που αποδεχόμαστε στους άνδρες, αλλά το να επιθυμεί μία γυναίκα να βγει προς τα έξω δυναμικά, φαντάζει ως αρνητικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας της, ως ένα ελάττωμα που παρεκκλίνει από μια νόρμα που θέλει τις γυναίκες να είναι «καλά, υπάκουα, φροντιστικά κορίτσια». Ξεκινώντας από τις εσωκομματικές διαδικασίες, βλέπουμε ότι τις περισσότερες πολιτικές αποφάσεις τις παίρνουν άνδρες – αυτοί δίνουν την «άδεια» του ποιος θα προχωρήσει, αυτοί μαγειρεύουν ψηφοδέλτια ή προωθούν εκλεκτούς, αυτοί έχουν φτιάξει ένα σύστημα που τους ανακυκλώνει αλλά εξαιρεί το γυναικείο φύλο. Και επειδή μόνο τα τελευταία χρόνια οι γυναίκες έχουν ανακαλύψει τα λάθη της διαδρομής, οι περισσότερες είναι πολύ πίσω σε εκπαίδευση και δικτύωση προκειμένου να ανταγωνιστούν ισότιμα τους άρρενες συναδέλφους τους. Καμιά φορά, μάταια αυτές «παίζουν το χαρτί» της γυναικείας υποψηφιότητάς τους και με εκπλήσσουν αρνητικά οι διαφημίσεις που καλούν τον κόσμο να ψηφίσει γυναίκες, επειδή πρόκειται για αντίστροφο ρατσισμό. Όχι, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να πάψουμε να ζητάμε την άδεια για το γεγονός ότι έχουμε ακριβώς τις ίδιες επιθυμίες με οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο. Να πάψουμε να ζητάμε συγνώμη. Να σταματήσουμε να βασίζουμε την κεντρική ιδέα της εκστρατείας μας στα διπλά επίθετα, δηλαδή στο ποιους ανήκουμε ακριβώς. Να σταματήσουν οι αναφορές στα παιδιά, δεν μας κάνει καλύτερη ή χειρότερη η μητρότητα. Είναι σημαντικό για τις γυναίκες που κατεβαίνουν σε εκλογικές διαδικασίες να έχουν φροντίσει πολύ νωρίτερα να χτίσουν κύκλο από ανθρώπους που συμμερίζονται τις προτάσεις και το όραμα τους και μπορούν να λειτουργήσουν ως πραγματικοί σύμμαχοι.
Ποιες αλλαγές στην παρουσία γυναικών στην πολιτική έχετε παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια;
Η μοναδική μεγάλη αλλαγή είναι η συνήθεια του να βλέπουμε πια διαφορετικούς τύπους γυναικών να ασχολούνται με την πολιτική και αυτό είναι μια θετική εξέλιξη. Κατά τα άλλα, συνεχίζουμε να χλευάζουμε την εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από ότι γίνεται με τους άνδρες. Επίσης, πολλές γυναίκες-πολιτικοί εμφανίζονται ως «εκλεκτές» ανδρών, π.χ. ως επιλογή του πρωθυπουργού ή πολιτικών άλλων βαθμίδων και αυτό, προσωπικά, το θεωρώ ανακύκλωση του πατριαρχικού μοντέλου. Δεν χρειάζεται να μας κάνουν τη χάρη οι άνδρες, μπορούμε να στηρίξουμε γενναίες, δυναμικές γυναίκες, μόνες μας. Μπορούμε να μιλήσουμε για τον εαυτό μας, δεν χρειάζεται να αναδείξει την πολιτική μας υπόσταση κάποιος άλλος.
Γιατί θεωρείτε απαραίτητη την εκπαίδευση σε θέματα ανάπτυξης ηγεσίας;
Επειδή η ψυχολογία της κοινωνικής επιρροής έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν προστεθεί κεφάλαια όπως η σχέση μας με τα δίκτυα, η εικόνα μας, η διαχείριση κρίσεων, τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα που δεν λύνονται με τον τρόπο που συζητούσαμε στα καφενεία τριάντα χρόνια πριν. Επίσης, πολλές γυναίκες εισέρχονται στον πολιτικό στίβο με τις αδυναμίες και την αποθάρρυνση που κουβαλούν από τα σπίτια τους. Ποτέ κανένας δεν τις ενθάρρυνε να αναζητήσουν κάτι καλύτερο για τους εαυτούς τους και το περιβάλλον στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν, να βγουν μπροστά, να πάρουν θέση χωρίς να φοβούνται τις επιπτώσεις που θα έχει κάτι τέτοιο (και εξακολουθεί να έχει τεράστιο, προσωπικό κόστος!). Μέχρι και πριν από δεκαπέντε χρόνια, εγώ προσωπικά ήθελα να προσκαλέσω πολύ περισσότερες γυναίκες να ασχοληθούν με την πολιτική και μου απαντούσαν «εγώ δεν ασχολούμαι», μια φράση που είναι όχι μόνο λάθος αλλά και επικίνδυνη: όλα είναι πολιτική! Δεν είναι τυχαίο που τη δεκαετία του 1990 άνθισε το υβρίδιο «Πρόεδρος Συλλόγου ή Σωματείου». Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι πολύ περισσότερες γυναίκες είναι διατεθειμένες να θέσουν υποψηφιότητα σε ομάδες χαμηλού ρίσκου όπως είναι ο σύλλογος της γειτονιάς τους, παρά στις εθνικές εκλογές.
Τι είναι για σας το πρόγραμμα Political Leadership Development Training του οποίου έχετε την επιμέλεια;
Είναι μια Ακαδημία Πολιτικής Προετοιμασίας Γυναικών που επιθυμούν να εμπλακούν σε μελλοντικές εκλογικές διαδικασίες, μέσα στην οποία αυτές μαθαίνουν τα πάντα, από το πώς να συνθέσουν ένα πολιτικό κείμενο – το προσωπικό τους μανιφέστο – μέχρι το πώς θα χτίσουν ένα υποστηρικτικό δίκτυο γυναικών που θα τις συντροφεύει πάντα. Είμαι υπερήφανη γι’ αυτή την δουλειά που ξεκίνησε φέτος, επειδή θεωρώ ότι προσφέρει χρήσιμη και απαραίτητη γνώση που βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες χρονικές περιόδους ή περιβάλλοντα, δηλαδή βοηθάει τις γυναίκες να γίνουν ορατές και να εισακουστούν στη δουλειά, την κοινωνική τους ζωή, ακόμα και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα μεγαλύτερα λάθη στις υποψηφιότητες γυναικών σε εκλογές;
Η υπερβολική στήριξη σε άνδρες, πχ η αδερφή, η κόρη ή η σύζυγος κάποιου, που μάλιστα δεν χρειάζεται να ιδρώσει επειδή το σόι της θα κάνει εκστρατεία υπέρ αυτής. Λυπάμαι αλλά δεν συμπεριλαμβάνω τέτοια παραδείγματα υποψηφίων στην κατηγορία «γυναίκες στην πολιτική». Τέτοια παραδείγματα αχυρανθρώπων που εξυπηρετούν κρυμμένα συμφέρονται είναι τραγικά αλλά παρόλα αυτά πολύ συνηθισμένα ειδικά σε περιοχές όπως η Κρήτη. Επιπλέον, θεωρώ την ποσόστωση λάθος, ως πότε θα βάζουμε ονόματα χωρίς ψυχή ή προσωπική δέσμευση στα ψηφοδέλτια.
Τι θα θέλατε να δείτε σε σχέση με τη συμμετοχή γυναικών σε εκλογικές διαδικασίες στο μέλλον;
Η αγάπη για την πολιτική δεν εμφανίζεται ή εξαφανίζεται μαγικά σε περιόδους στις οποίες έχουμε εκλογικές διαδικασίες. Πρόκειται για μια βαθιά και άσβηστη αγάπη για κάτι μεγαλύτερο από εμάς, για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ανεξάρτητα από το αν θα ζήσουμε εμείς να δούμε τη διαφορά. Θέλω να δω γυναίκες με μεράκι και όρεξη για δουλειά να κάνουν μια διαρκή προσπάθεια για το καλύτερο, όχι να χρησιμοποιούνται ως προϊόντα μάρκετινγκ από τον εκάστοτε εκλογικό συνδυασμό προκειμένου να εξυπηρετήσουν την εκλογή του τάδε ή του δείνα επικεφαλής. Η πολιτική μάς έχει ανάγκη και αυτό πρέπει να το κατανοήσουμε σε επίπεδο ουσίας και συντονισμένων προσπαθειών. Ενωμένες μόνο θα φέρουμε την αλλαγή.
*Η κ. Λιμνιωτάκη είναι Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
