Μία από τις παράπλευρες απώλειες του Brexit αποτελεί από χθες παρελθόν, καθώς η κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ ανακοίνωσε την επιστροφή του Ηνωμένου Βασιλείου σε δύο από τα σπουδαιότερα επιστημονικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το «Horizon» και το «Copernicus».
«Η Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι βασικοί στρατηγικοί εταίροι και σύμμαχοι, και η σημερινή εξέλιξη το αποδεικνύει», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαιρετίζοντας την επιτευχθείσα συμφωνία. Από την πλευρά του, ο Βρετανός πρωθυπουργός δήλωσε ότι επετεύχθη «η καλύτερη δυνατή συμφωνία για τους Βρετανούς φορολογουμένους» και ότι η κυβέρνησή του πέτυχε «να βελτιωθούν οι οικονομικοί όροι της συνεργασίας μας».
Το φιλόδοξο πρόγραμμα επιστημονικής συνεργασίας «Horizon» έχει προϋπολογισμό 100 δισ. δολαρίων και στόχο να δημιουργήσει έναν ανταγωνιστικό, έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας, πόλο σε καίρια πεδία της έρευνας και της τεχνολογίας. Η Ε.Ε. εξοστράκισε τη Βρετανία από το Horizon στο πλαίσιο της γνωστής διένεξης για το τελωνειακό καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας μετά το Brexit. Αν και οι δύο πλευρές ήρθαν σε συμφωνία για το βορειοϊρλανδικό πρωτόκολλο τον περασμένο Φεβρουάριο, εξακολουθούσαν να υπάρχουν διαφωνίες για την εισφορά της Βρετανίας στο «Horizon».
Με τη συμβιβαστική λύση που ανακοινώθηκε χθες, οι Βρετανοί επιστήμονες είναι ελεύθεροι από σήμερα να συμμετέχουν στα κοινά προγράμματα και να επωφελούνται από ευρωπαϊκά κονδύλια, ενώ από το 2024 θα μπορούν να αναλαμβάνουν οι ίδιοι θέσεις επικεφαλής κοινών ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Παράλληλα με το «Horizon», η συμφωνία με τις Βρυξέλλες επιτρέπει στο Ηνωμένο Βασίλειο να επιστρέψει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Copernicus», που αφορά τη δορυφορική παρατήρηση της Γης. Ωστόσο, η Βρετανία θα εξακολουθήσει να απέχει από το πρόγραμμα της Euratom (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας) για τη συνεργασία στο πεδίο των πυρηνικών ερευνών, καθώς το Λονδίνο έχει εμπιστοσύνη στο δικό του πρόγραμμα για τη θερμοπυρηνική σύντηξη.
Η χθεσινή ανακοίνωση προκάλεσε κύμα ευφορίας στη βρετανική επιστημονική κοινότητα. «Είμαι ενθουσιασμένος για το γεγονός ότι θα ξαναρχίσουμε να συνεργαζόμαστε με τους Ευρωπαίους συναδέλφους μας. Είναι ένα ουσιώδες βήμα για την αναστύλωση και ενίσχυση της θέσης μας στο παγκόσμιο επιστημονικό στερέωμα», δήλωσε ο Πολ Νερς, διευθυντής του Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου ανέφεραν ότι με τη συμφωνία θα διευκολυνθούν συνεργασίες πάνω στα πιο προχωρημένα θέματα που αντιμετωπίζει η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Οι σχέσεις ανάμεσα στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο έφτασαν στο ναδίρ μετά την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. το 2020, επί πρωθυπουργίας Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος προώθησε το Brexit στην πιο σκληρή εποχή του, διατηρώντας για τη χώρα του το δικαίωμα να αναθεωρήσει μονομερώς μέρη της συμφωνίας αποχώρησης, κάτι που οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν μη νόμιμο.
Μετά την παραίτηση του Τζόνσον από την πρωθυπουργία, το 2022, η νέα κυβέρνηση των Συντηρητικών υπό τον Ρίσι Σούνακ εργάστηκε αθόρυβα για τη βελτίωση των σχέσεων με τις Βρυξέλλες. Βρετανοί αναλυτές, όπως ο Σάιμον Τζένκινς του Guardian, εξέφραζαν χθες την ελπίδα να αποτελέσει η συμφωνία για το «Horizon» και το «Copernicus» το πρώτο βήμα για στενότερη συνεργασία και σε άλλα πεδία, με προοπτική την επιστροφή, κάποια μέρα, της Βρετανίας, αν όχι στην Ε.Ε., τουλάχιστον στην Ενιαία Αγορά. Ενδεχόμενο που για την ώρα απορρίπτουν, πάντως, όχι μόνο οι Συντηρητικοί, αλλά και η ηγεσία του Εργατικού Κόμματος υπό τον Κιρ Στάρμερ.
